مجموعه چهار جلدی مرات البلدان اثر جغرافیایی می‌باشد که در قرن سیزدهم هجری توسط محمدحسن خان اعتمادالسلطنه مورخ و وزیر دربار و وزیر انطباعات در دوران ناصرالدین شاه در وصف جغرافیایی مناطق و شهرهای ایران به نگارش در آمده است. در این کتاب درباره‌ی شهرستان بروجن که جزء محال گندمان برشمرده شده، آمده است؛
قريه بروجن‏: ملك رعيت بوده است که بخشی از آن را حسينقلى خان ايلخانى خريدارى كرده و تيول مشاراليه است. جمعيت آنجا هزار خانوار و دكان‌ها، بازار و كسبه فراوانی دارد. جاى بسیار خوبى است. سه مسجد، سه حمام خوب، سه رشته آب قنات و چهار سنگ آسيا در آنجا وجود دارد. زراعت غله می‌شود. در سال نهصد و سی‌تومان مالیات و دوازده نفر سرباز می‌دهد و دویست خروار بذر کشت می‌گردد.
دربارۀ بقیه نقاط شهرستان نیز در این کتاب آمده است؛ قریۀ گندمان دارای صد خانوار جمعيت می‌باشد. قلعه‏اى از مرحوم حاجى محمدرضاخان که آنجا ساخته است و چمن معروف گندمان با وسعت یک فرسخ چمن سلطانى بوده است. امامزادۀ در آنجا معروف به مادر و دختر وجود دارد. هر ساله اراضى کشاورزی آنجا با صد خروار بذرافشانی می‌شود و علاوه بر اخذ سالیانه چهارصد و پنجاه تومان مالیات، شش نفر سهمیه سرباز دارد. كوه سبزکوه از کوههای مرتفع به شمار می‌آید که فقط پياده یا باقاطر می‌شود روى كوه رفت. روی کوه به پهنای يك فرسخ مسطح‏ است و دریاچۀ روى كوه هميشه مملو از آب مى‏باشد. هيچ ‏وقت آب آنجا كم ‏و زياد نمى‏شود. آب بسيار زلالى دارد كه مایل به سبزى است.
چقاخور: تپه‏اى از سنگ و خاك در میان چمن و در سه فرسخی گندمان واقع است. حسينقلى خان ايلخانى در روی تپه قلعه بسيار معتبر و عمارتهاى عالى ساخته است. احشام الوار بختيارى در آنجا هستند. جاى بسيار باصفا و دارای چشمه است.
بلداجى: با دويست خانوار جمعيت در يك‏ فرسخى گندمان قرار دارد. آب مورد نیازش از رودخانه و قنات تأمین می‌شود. جائى معروف به پيرغار دارد که همه شب تعداد زیادی مار روی هم جمع می‌شوند و صبح‌ها ناپدید می‌شوند.
قريه سفيددشت: ماليات يك‏صد تومان. تيول پسر نصرالله خان امين‌الدوله اصفهانى با مالیات یک صدتومان می‌باشد. دارای چمن بسیار خوب، دو رشته قنات، مسجد، حمام و آسيا است. خانباباخان قلعه‏اى در آنجا ساخته است.
منبع: محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، مرات البلدان، جلدچهارم، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول، 1367 ه.ش، ص1949.