بروجن به روایت نصف جهان

محمد مهدی بن محمد رضا الاصفهانی در کتاب نصف جهان فی تعریف الاصفهان که در قرن سیزدهم هجری و در دورۀ ناصرالدین شاه به نگارش درآمده است در توصیف چهارمحال، محال چهارم را گندمان می‌داند و دربارۀ آن می‌نویسد: «مشرق آن رار است و جزئی سمیرم مغرب آن چنار رود و متصل است به پشتکوه، شمال آن میزدج است، جنوب آن خاک فارس است و ممتد بطرف دیناران و معروف است کوهی نیز نزدیک آن هست بلند و مشهور به سبزکوه بر روی آن سطحی است و در آن اصطخری عمیق پر آب است که دورۀ آن زیاد از یک میل می‌باشد و همیشه آب دارد و چون جهت صافی و عمق و افتادن لون هوا در آن سبز می‌نماید دور نیست که آن را سبزکوه برای همین می‌گویند و مادۀ آب آن معلوم نیست و یقین است چشمۀ معتبری دارد و آبهای برف و باران ممد آنست و در این محل چمن فایق و علف زاری لایق، هوایی محال گندمان بسیار سرد و بارندگی آن از برف باران زیاد است آبادی معروف آن یکی بنام همان گندمان است دیگر بروجن که خیلی آباد و قریب هزار خانوار جمعیت دارد و بازار و دکان و مسجد و حمام همه دارد و محل داد و ستد اتراک و الوارست. دیگر دهات مشهور او سفید دشت و بلداجی و ریواسجان است و دهات غیر معروف دیگر هم دارد. چقاخور که معروف به صفا و خوبی است و در یک طرف گندمان بالای تلی واقع است و آب چشمه دارد اطراف آن جماعت بختیاری می‌مانند.»